Οι κακοί μαθητές 

Τι είναι αυτό που κάνει έναν στους τέσσερις 15χρονους μαθητές σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία, Δανία, Γερμανία και HΠA να αποδίδουν πολύ κάτω του μετρίου στα σχολεία; Πάντως, καθοριστικό ρόλο δεν παίζουν τα χρήματα που ξοδεύονται για την εκπαίδευση, η πνευματική παράδοση και ο βαθμός ανάπτυξης και ευημερίας μιας χώρας, τουλάχιστον σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Unicef σε 24 χώρες. Παίζουν ρόλο το μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των γονιών, η εξωσχολική επαφή του παιδιού με το βιβλίο, οι γερές βάσεις στη νηπιακή ηλικία.

Όμως, αυτά δεν φτάνουν για να εξηγήσουν τις καλπάζουσες εκπαιδευτικές ανισότητες μέσα στις τάξεις, σε ορισμένες χώρες –υπάρχουν πολλοί κακοί μαθητές στις τάξεις της Δανίας ή της Γερμανίας (για να μην πάρουμε μια μεσογειακή χώρα), ενώ σε εκείνες της όχι και τόσο μακρινής τους Φινλανδίας οι κακοί είναι ελάχιστοι.

Όταν, λοιπόν, το 45% των μαθητών A΄ Λυκείου στην Ελλάδα δεν έχει βασικές μαθηματικές γνώσεις και το 20% αυτών δεν μπορεί να διαβάσει σωστά μια αγγελία εφημερίδας ή τις εσώκλειστες οδηγίες ενός φαρμάκου, ποιος ευθύνεται; O καθηγητής; O γονιός; H φιλοσοφία του εύκολου και του γρήγορου; H νεανική υποκουλτούρα; O καταναλωτισμός; O βομβαρδισμός με ετερόκλητα μηνύματα; H έλλειψη συλλογικής κοινωνικής συνείδησης; H απουσία διαλόγου σε όλα τα επίπεδα; Το δίκιο των ισχυρότερων; H αναντιστοιχία λόγων και έργων σε σχολείο και σπίτι; H έλλειψη οικογενειακής συνοχής και συνύπαρξης; Οι αδιάφορες διαπροσωπικές σχέσεις; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι μαθητικές επιδόσεις επηρεάζονται από κοινωνικές παραμέτρους, που δεν διαφέρουν πολύ από ανεπτυγμένη σε ανεπτυγμένη χώρα. Μήπως, λοιπόν, αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η κατεύθυνση που πήραν οι αλλαγές στα εκπαιδευτικά πράγματα;

Σε όλες τις χώρες, η παιδική ηλικία έχει πάψει να είναι προστατευόμενη φάση ζωής. Ο μαθητής είναι ένας μικρός ενήλικας υπό συνεχή σχολική οικογενειακή κοινωνική πίεση για απόδοση και επίδοση. Με τη συνεχή αγωνία της κοινωνικής αποδοχής και ενσωμάτωσης. Πάντως, δεν έχουν δώσει όλες οι κοινωνίες την ίδια απάντηση στο τι είδους εκπαίδευση θέλουν. Έτσι, η υποχώρηση από τα «παρωχημένα» μοντέλα σχολείου γίνεται προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Αλλού, ζητούμενο είναι η μαζική ομοιόμορφη παραγωγή εργαζομένων και αλλού η απόκτηση βαθιάς γνώσης και υπευθυνότητας, η επινοητικότητα, η συνεργασία, η διανοητική ευελιξία. Είναι, άραγε, αυτή μια απάντηση; [396]

Οι αναπροσαρμογές των εκπαιδευτικών συστημάτων στα ζητούμενα της κοινωνίας της καλπάζουσας τεχνολογικής εξέλιξης σίγουρα δεν έγιναν παντού με τον ίδιο τρόπο, αν και κοινός παρονομαστής παντού είναι η υπακοή στους νόμους της αγοράς, η καλλιέργεια του σκληρού ανταγωνισμού και της ατομικής επικράτησης.

Τασούλα Καραϊσκάκη Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/12/2002

Αντιμέτωποι με τη φτώχεια

Η έκρηξη της φτώχειας στην πλούσια Δύση μάς υποχρεώνει να ξανασκεφτούμε ένα φαινόμενο που έμοιαζε εκτοπισμένο στο παρελθόν και στις περιφέρειες του κόσμου. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχουν κυριαρχήσει μέχρι τώρα η αναστάτωση, η αγανάκτηση και η παραίτηση.

Οι νέες μορφές σκλαβιάς –με πρώτη τη δημιουργία χρεών που ενθαρρύνεται από το οικονομικό σύστημα– είναι μπροστά στα μάτια όλων μας. Είτε το χρέος είχε συμφωνηθεί είτε, όπως συμβαίνει συχνότερα, είχε κληρονομηθεί, οι νέοι σκλάβοι συνθλίβονται από το βάρος του παρελθόντος, που δεν τους επιτρέπει να διακρίνουν το μέλλον. Γι’ αυτό δεν προξενεί έκπληξη το ότι η φτώχεια αντιμετωπίζεται πάντοτε όχι μόνον ως στέρηση των υλικών αγαθών. Ο φτωχός, πνιγμένος από την ένδεια, ζει μέσα στο άγχος και την αγωνία. Και αυτή η υπαρξιακή συνθήκη συμβαδίζει με τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο φτωχός είναι απομονωμένος, κλεισμένος στον εαυτό του, απόβλητος από το μοίρασμα όχι μόνον της ιδιοκτησίας αλλά και της αξιοπρέπειας.

Σήμερα δεν είναι δυνατόν να αγνοούμε πόσο βαθιά φθορά έχει προκαλέσει ο καπιταλισμός στις διαπροσωπικές σχέσεις. Δεν υπάρχει οικονομία που να μην πρέπει να ανταποκρίνεται στις επιταγές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Προσλαμβάνει έτσι νέα σημασία το ερώτημα για τη φτώχεια που δεν πρέπει να μετριέται μόνο με βάση το εισόδημα. Έτσι η φτώχεια δεν περιορίζεται μόνον στις υλικές ανάγκες της επιβίωσης, αλλά επεκτείνεται στην εκπαίδευση, τη συμμετοχή, την προσωπική ελευθερία, τον σεβασμό της αξιοπρέπειας, το μοίρασμα των κοινών αγαθών. Από αυτή την τελευταία άποψη εγκαλείται¹ η ίδια η κοινότητα. Με δυο λόγια, το να είμαστε φτωχοί σημαίνει να μην μπορούμε να ενεργοποιήσουμε τις ικανότητές μας.

Ας μην παραγνωρίζουμε ωστόσο μια περαιτέρω φτώχεια, που είναι πιο δύσκολο να την ορίσουμε, και για τον λόγο ότι διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση: είναι η απουσία αυτού που είχαμε πριν και που τώρα μας λείπει. Αυτή η φτώχεια προκαλεί ταπείνωση, κλονίζει την αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό, αφαιρεί την αξιοπρέπεια. Και υποδουλώνει με τους πιο δόλιους τρόπους.

Οι νέοι φτωχοί τού σήμερα, οι οποίοι ξαφνικά μένουν χωρίς αυτό που είχαν πριν, με πρώτες την εργασία και την κατοικία, πλήττονται από αυτή την «έλλειψη». Ενοχοποιημένοι για την αποτυχία τους, την ίδια στιγμή που παραπέμπονται για βοήθεια σε άλλους, απομονώνονται παράδοξα από όλους τους κοινωνικούς δεσμούς. Η φιλανθρωπία δεν αρκεί. Επειδή δεν αλλάζει τις υπάρχουσες σχέσεις. Έστω και αν ανακουφίζει λίγο από τα βάσανα, αφήνει τον φτωχό μέσα στη φτώχεια του. Η βοήθεια δεν μπορεί όμως να είναι περιστασιακή. Και η υποστήριξη είναι καταστατική υποχρέωση της κοινότητας. Όποιος έχει μείνει μέσα στην ένδεια πρέπει να επανενταχθεί, για να ξαναβρεί την ελευθερία του.

Η υπέρτατη πράξη κοινωνικής δικαιοσύνης είναι να του προσφερθεί μια θέση εργασίας. Να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της στέρησης σημαίνει να αποκαταστήσουμε τη δυνατότητα του φτωχού να προσφέρει. Υπάρχει πράγματι μια ανθρώπινη αξιοπρέπεια της προσφοράς, που μεταφράζεται σε κοινή ευθύνη για έναν τρίτο. Πριν ακόμα από το μοίρασμα της ιδιοκτησίας, κανείς δεν μπορεί να αποκλείεται από το μοίρασμα αυτής της αξιοπρέπειας. [476]

Ντονατέλα ντι Τσέζαρε (συντάκτης: Θανάσης Γιαλκέτσης), 29/3/2015 (διασκευή)

Η Ντονατέλα ντι Τσέζαρε είναι καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο «Il Rasoio di Occam».

Τα αυτόνομα όπλα¹ επιλέγουν και εγκλωβίζουν στόχους χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση. Θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, εξοπλισμένα στροφιόπτερα² (quadcopters) που μπορούν να αναζητήσουν και να εξοντώσουν ανθρώπους που πληρούν προκαθορισμένα κριτήρια, αλλά δεν περιλαμβάνουν πυραύλους κρουζ ή τηλεκατευθυνόμενα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, για τα οποία οι άνθρωποι λαμβάνουν όλες τις αποφάσεις στόχευσης. Η Τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου η ανάπτυξη των συστημάτων αυτών είναι –ουσιαστικά αν όχι νομικά– εφικτή μέσα σε χρόνια, όχι δεκαετίες, και το διακύβευμα είναι υψηλό: τα αυτόνομα όπλα έχουν περιγραφεί ως η τρίτη επανάσταση στον πόλεμο, μετά την πυρίτιδα και τα πυρηνικά όπλα.

Πολλά επιχειρήματα έχουν διατυπωθεί υπέρ και κατά των αυτόνομων όπλων, για παράδειγμα, ότι η αντικατάσταση των στρατιωτών από μηχανές είναι επικερδής καθώς μειώνει τις απώλειες για τον ιδιοκτήτη τους, αλλά ανασταλτική επειδή περιορίζει το κίνητρο για να πολεμήσουν. Το βασικό ερώτημα για την ανθρωπότητα σήμερα είναι αν θα ξεκινήσει μια παγκόσμια κούρσα εξοπλισμών Τεχνητής Νοημοσύνης ή αν θα την αποτρέψει. Εάν κάποια σημαντική στρατιωτική δύναμη εξωθήσει στην ανάπτυξη όπλων Τεχνητής Νοημοσύνης, μια παγκόσμια κούρσα εξοπλισμών είναι σχεδόν αναπόφευκτη, και το τελικό σημείο αυτής της τεχνολογικής πορείας είναι προφανές: τα αυτόνομα όπλα θα γίνουν τα καλάσνικοφ του αύριο.

Σε αντίθεση με τα πυρηνικά όπλα, (τα όπλα Τεχνητής Νοημοσύνης) δεν απαιτούν δαπανηρές ή δύσκολα προμηθεύσιμες πρώτες ύλες· έτσι θα είναι πανταχού παρόντα και φθηνά σε όλες τις σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις για μαζική παραγωγή. Θα είναι μόνο θέμα χρόνου μέχρι να εμφανιστούν στη μαύρη αγορά και στα χέρια των τρομοκρατών, δικτατόρων που επιθυμούν να ελέγχουν καλύτερα το λαό τους, πολέμαρχων που επιθυμούν να διαπράξουν εθνοκάθαρση κτλ. Τα αυτόνομα όπλα είναι ιδανικά για τη διάπραξη εγκλημάτων αποσταθεροποίησης εθνών, καθυπόταξη πληθυσμών και την επιλεκτική εξόντωση συγκεκριμένων εθνοτικών ομάδων. Πιστεύουμε λοιπόν ότι μια στρατιωτική κούρσα εξοπλισμών αναφορικά με τα όπλα Τεχνητής Νοημοσύνης δεν θα είναι επωφελής για την ανθρωπότητα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να καταστήσει τα πεδία των μαχών ασφαλέστερα για τους ανθρώπους, κυρίως για τους αμάχους, χωρίς να δημιουργηθούν νέα εργαλεία για τη δολοφονία ανθρώπων.

Ακριβώς όπως οι περισσότεροι χημικοί και βιολόγοι δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για την κατασκευή χημικών ή βιολογικών όπλων, οι περισσότεροι ερευνητές της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για την κατασκευή όπλων Τεχνητής Νοημοσύνης –και δεν επιθυμούν οι άλλοι να αμαυρώσουν τον κλάδο τους με αυτόν τον τρόπο, προκαλώντας πιθανώς σημαντική δημόσια αντίδραση κατά της Τεχνητής Νοημοσύνης, ότι περιορίζει τα μελλοντικά κοινωνικά οφέλη της. Πράγματι, χημικοί και βιολόγοι έχουν υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό τις διεθνείς συμφωνίες που έχουν επιτυχώς απαγορεύσει τα χημικά και βιολογικά όπλα, όπως ακριβώς και οι περισσότεροι φυσικοί υποστήριξαν τις συνθήκες για την απαγόρευση των διαστημικών πυρηνικών όπλων και των εκτυφλωτικών όπλων λέιζερ.³

Εν κατακλείδι, πιστεύουμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει μεγάλες δυνατότητες να ωφελήσει την ανθρωπότητα με πολλούς τρόπους, και ότι στόχος του κλάδου θα έπρεπε να είναι η πραγμάτωσή τους. Η έναρξη μιας στρατιωτικής κούρσας εξοπλισμών Τεχνητής Νοημοσύνης είναι κακή ιδέα, και θα έπρεπε να αποτραπεί με την απαγόρευση των αυτόνομων επιθετικών όπλων τα οποία υπερβαίνουν τον συνετό ανθρώπινο έλεγχο. [524]

http://futureoflife.org
Μετάφραση: Άρης Γιαβρής