Το 1957 ο βιολόγος Τζούλιαν Χάξλεϊ επινόησε τον όρο «υπερ-ουμανισμός»1 για να περιγράψει την ιδέα ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία ώστε να υπερβούμε τους περιορισμούς των σωμάτων και των εγκεφάλων μας. Πίστευε ότι «το ανθρώπινο είδος μπορεί, αν το θέλει, να υπερβεί τον εαυτό του» μέσω του «εξελικτικού ουμανισμού».
Ο όρος «υπερ-ουμανισμός» δεν είναι μόνο 50 ετών, έχει υπονοηθεί από τον Διαφωτισμό ήδη από το ξεκίνημά του. Το 1769 ο γάλλος φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό έγραψε τρία δοκίμια με τον τίτλο «Το όνειρο του Ντ’ Αλαμπέρ», αφηγούμενος φανταστικούς διαλόγους με τον φίλο του και φιλόσοφο Ζαν λε Ρον ντ’ Αλαμπέρ, μια «πολιτισμένη φίλη» και έναν γιατρό. Ο Ντιντερό προαπεικονίζει πολλές υπερ-ουμανιστικές ιδέες, υποστηρίζοντας ότι εφόσον η συνείδηση είναι προϊόν της εγκεφαλικής ύλης, το συνειδητό μυαλό μπορεί να αποσυντεθεί και να ξανασυναρμολογηθεί. Λέει ότι η επιστήμη θα ξαναζωντανέψει τους νεκρούς και θα ξανασχεδιάσει τα ζώα και τις μηχανές ως νοήμονα όντα. Εκθέτει επίσης την ιδέα ότι η ανθρωπότητα μπορεί να ξανασχεδιάσει τον εαυτό της σε μια μεγάλη ποικιλία τύπων, «των οποίων το μέλλον και η τελική οργανική δομή είναι αδύνατον να προβλεφθούν».
Φαίνεται ότι αυτόν τον αιώνα θα δούμε την πρόγνωση του Ντιντερό να επαληθεύεται. Τα επόμενα 50 χρόνια η σύγκλιση της φαρμακολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης, της νανοτεχνολογίας και της βιοτεχνολογίας θα μας προσφέρει εξουσία στην ίδια την εξέλιξή μας. Η διάρκεια ζωής θα ξεπεράσει κατά πολύ τον αιώνα. Οι αισθήσεις μας θα αντιλαμβάνονται πράγματα εκτός της φυσικής ικανότητάς τους. Θα θυμόμαστε περισσότερα από τη ζωή μας, με μεγαλύτερη ακρίβεια. Θα εξουσιάζουμε την κόπωση, τη διέγερση και την προσοχή μας, θα δώσουμε στον εαυτό μας περισσότερη νοημοσύνη, θα αποκτήσουμε μεγαλύτερο έλεγχο στα συναισθήματά μας και θα είμαστε λιγότερο ευαίσθητοι στην κατάθλιψη, στην εξάρτηση και στις ψυχικές ασθένειες.
Τα σώματα και οι εγκέφαλοί μας θα ξεπεραστούν και θα ενωθούν με τη δύναμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών η οποία θα γίνει τόσο ισχυρή όσο οι εγκέφαλοί μας ή και περισσότερο. Με την ενσωμάτωση μηχανημάτων στο μυαλό μας θα αποδομηθούμε και θα ξανασυναρμολογηθούμε. Θα χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για να ξανασχεδιάσουμε τον εαυτό μας, τα παιδιά μας και τα ζώα, σε ποικιλίες νοήμονος ζωής που είναι αδύνατο να προβλέψουμε.
Αυτές καθαυτές οι τεχνολογίες του είδους εμπεριέχουν ωστόσο σοβαρούς κινδύνους. Θα μπορούσαμε να χάσουμε ιδιότητες τις οποίες θεωρούμε πολύτιμες, την ικανότητα να συμπονούμε, τη δημιουργικότητα, το δέος ή τη σκέψη μας. Πρέπει να υιοθετήσουμε πολιτικές οι οποίες θα κατευθύνουν την ανθρώπινη εξέλιξη μακριά από τα αδιέξοδα του εγωισμού και της εθιστικής απομόνωσης και θα τη στρέφουν προς την ενίσχυση της κοινωνικότητας, της αυτοσυνείδησης και της λογικής.
Αν υπερασπίσουμε τη φιλελεύθερη κοινωνία και χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη, τη δημοκρατία και τις νομοθετικές ρυθμίσεις για να πλεύσουμε σταθερά μέσα σε αυτές τις προκλήσεις, τότε θα έχουμε μια ευκαιρία για ένα ασύλληπτα υπερβατικό μέλλον. Μπορούμε να γίνουμε ένα νέο είδος με μεγάλη ποικιλότητα, ενωμένοι από την κοινή μας εκτίμηση για την πολυτιμότητα της αυτοσυνείδησης μέσα σε ένα απέραντο, σκοτεινό Σύμπαν. Αυτή είναι η θετική άποψη του Διαφωτισμού ‒ο καθένας μας να φθάσει στο απόγειο των τεχνολογικά ενισχυμένων δυνατοτήτων του ζώντας ταυτόχρονα ως μέρος μιας ενιαίας, ανεκτικής δημοκρατικής κοινωνίας. [507]
James Hughes, ΤΟ ΒΗΜΑ, 7/1/2007 (Διασκευασμένο κείμενο).
Ο Τζέιμς Χιουζ είναι καθηγητής Βιοηθικής στο Trinity College του Χάρτφοντ στο Κονέκτικατ και διευθυντής της Παγκόσμιας Υπερ-ουμανιστικής Εταιρείας.