Οι αξίες της επιστήμης

Για μένα υπάρχουν τέσσερις βασικοί λόγοι για μια συντονισμένη προσπάθεια να διαδοθεί η επιστήμη μέσω ραδιοφώνου, τηλεόρασης, κινηματογράφου, εφημερίδων, βιβλίων, προγραμμάτων κομπιούτερ, διαλέξεων και σχολικών μαθημάτων σε κάθε πολίτη. Σε όλες τις χρήσεις της επιστήμης είναι ανεπαρκές ‒στην πραγματικότητα επικίνδυνο‒ να παράγεται μόνο ένα μικρό, εξαιρετικά ικανό, καλοαμειβόμενο ιερατείο ειδικών. Αντ’ αυτού, κάποια βασική κατανόηση των ανακαλύψεων και μεθόδων της επιστήμης πρέπει να είναι προσιτή στο ευρύτερο κοινό.

Παρά τις πολλαπλές πιθανότητες κατάχρησης, η επιστήμη μπορεί να είναι η χρυσή διέξοδος από τη φτώχεια και την οπισθοδρόμηση για τα αναπτυσσόμενα κράτη. Είναι αυτή που θέτει σε λειτουργία τις εθνικές οικονομίες και τον παγκόσμιο πολιτισμό. Πολλά έθνη το κατανοούν αυτό. Γι’ αυτό και τόσοι απόφοιτοι σπουδαστές της επιστήμης και μηχανικής στα αμερικανικά πανεπιστήμια ‒οι καλύτεροι στον κόσμο‒ προέρχονται από άλλες χώρες. Το συμπέρασμα είναι ότι εγκαταλείποντας την επιστήμη ανοίγει ο δρόμος προς τη φτώχεια και την οπισθοδρόμηση.

Η επιστήμη μάς αφυπνίζει για τους κινδύνους που προέρχονται από τις τεχνολογίες που μεταβάλλουν τον κόσμο ‒ειδικά το παγκόσμιο περιβάλλον, από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας. Η επιστήμη μάς προμηθεύει ουσιαστικά και έγκαιρα με ένα προειδοποιητικό σύστημα.

Η επιστήμη μάς διδάσκει τα βαθύτερα θέματα της καταγωγής, της φύσης και της μοίρας του είδους μας, της ζωής, του πλανήτη μας, του Σύμπαντος. Για πρώτη φορά στην Ιστορία της ανθρωπότητας είμαστε σε θέση να εξασφαλίσουμε μια αληθινή κατανόηση αυτών των θεμάτων. Κάθε πολιτισμός στη Γη έχει θέσει τέτοια θέματα και έχει εκτιμήσει τη σπουδαιότητα τους. Όλοι μας νιώθουμε σαν κουτορνίθια όταν προσεγγίζουμε αυτά τα μεγάλα ζητήματα. Μακροπρόθεσμα, το μεγαλύτερο δώρο της επιστήμης μπορεί να είναι να μας απαντήσει στα ερωτήματα: από πού και πότε ήρθαμε ή ακόμα και ποιοι είμαστε.

Οι αξίες της επιστήμης και οι αξίες της δημοκρατίας είναι εναρμονισμένες και σε πολλές περιπτώσεις αδιαχώριστες. Η επιστήμη και η δημοκρατία ξεκίνησαν ‒με την πολιτισμένη τους ενσάρκωση‒ την ίδια χρονική περίοδο και στο ίδιο μέρος: την Ελλάδα του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. Η επιστήμη προσφέρει ισχύ σε οποιονδήποτε κάνει τον κόπο να τη μάθει (μόνο που πάρα πολλοί έχουν συστηματικά εμποδιστεί από το να κάνουν κάτι τέτοιο). Καθώς η επιστήμη αναπτύσσεται, απαιτεί πράγματι την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Οι αξίες της αντιτίθενται στο μυστικισμό. Η επιστήμη δεν διαθέτει ειδικά πλεονεκτήματα ή προνομιακές θέσεις. Και οι δυο, η επιστήμη και η δημοκρατία, ενθαρρύνουν αντισυμβατικές απόψεις και ζωηρές λογομαχίες. Και οι δυο απαιτούν επαρκή λογική, συναφή επιχειρήματα, αυστηρά δεδομένα αποδεικτικών στοιχείων και εντιμότητας. Η επιστήμη είναι ένας τρόπος να προκαλέσεις κάποιους που προσποιούνται ότι έχουν γνώσεις, να τις αποδείξουν. Είναι ένα φράγμα ενάντια στις προλήψεις. Αν είμαστε πιστοί στις αξίες της, μπορεί να μας πει πού έχουμε κάνει λάθος. Όσο πιο πλατιά διαδεδομένη είναι η γλώσσα της, οι κανόνες και οι μέθοδοι της, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχουμε να διασώσουμε αυτό που ο Τόμας Τζέφερσον και οι συνάδελφοι του είχαν στο μυαλό τους. Αλλά και η δημοκρατία μπορεί να ανατραπεί από τα προϊόντα της επιστήμης πιο εύκολα απ’ όσο μπορούσε να ονειρευτεί ο όποιος προ-βιομηχανικός δημαγωγός. [489]

Καρλ Σάγκαν (Carl Sagan): Στοιχειωμένος Κόσμος, εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ (Διασκευασμένο κείμενο). 

Δημοσιεύθηκε στην Γ΄ Λυκείου, Επιστήμη Τεχνολογία και χαρακτηρίσθηκε , , , . Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.