Η φάμπρικα των ειδώλων

«Οι (κινηματογραφικές) ταινίες είναι μια από τις κακές συνήθειες που διέφθειραν τον αιώνα μας. Έβαζαν στο μυαλό των Αμερικανών μέσα σε ένα βράδυ περισσότερη παραπληροφόρηση απ’ όση θα συσσώρευε ο Μεσαίωνας σε μία δεκαετία». Τα παραπάνω θα τα θεωρούσε κανείς υπερβολές ή παραδοξολογίες ενός σνομπ, αν δεν προέρχονταν από τον Μπεν Χεκτ, τον διασημότερο σεναριογράφο του Χόλιγουντ ο οποίος τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Όσκαρ σεναρίου και κέρδισε μυθικά ποσά από τα εκατοντάδες σενάρια που έγραψε, για κανένα από τα οποία δεν σπατάλησε πάνω από οκτώ εβδομάδες, όπως γράφει προκλητικά στην αυτοβιογραφία του «Παιδί του αιώνα» που εκδόθηκε το 1954.

Τα ίδια περίπου θα έλεγε κανείς για τον Εντγκάρ Μορέν, κορυφαίο γάλλο κοινωνιολόγο, ο οποίος, αναλύοντας το σταρ σύστεμ, μάς δίνει μέσα από το πάνθεον των ηρώων που γέννησε το σελιλόιντ1 την εικόνα της εποχής μας, όπου η τεχνολογία επινοεί τα είδωλά της (τους και τις σταρ) και δημιουργεί μια νέα σχέση ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία. Και αυτό γιατί οι σταρ δεν είναι μόνο ηθοποιοί. Για να γίνει κανείς σταρ, δηλαδή ήρωας του πλήθους, χρειάζεται μια «διαδικασία θεοποίησης» ‒αυτό επεδίωκαν πάντοτε, σε διάφορες παραλλαγές, τα μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ.

Τι είναι το σταρ σύστεμ κατά τον Εντγκάρ Μορέν; Είναι μια τεράστια, απρόσωπη φάμπρικα2 κατασκευής προσωπικοτήτων με πρώτη ύλη την ομορφιά και τη νιότη. Γι’ αυτό και ο σταρ ανήκει εξ ολοκλήρου στο κοινό του. Είναι δηλαδή αιχμάλωτος του μύθου του, με άλλα λόγια της δημόσια εικόνας του. Ανάμεσα στα άλλα, έχει την υποχρέωση να μην απιστεί σε αυτή την εικόνα, που συνοδεύεται από δόξα και πλούτο. Λ.χ., «η σταρ μπορεί να πηγαίνει από τη μια ερωτική ιστορία στην άλλη, υπό τον όρο πως θα μείνει πιστή στο ραντεβού του συλλογικού έρωτα των κινηματογραφικών αιθουσών», γι’ αυτό και τα διαζύγια είναι στο Χόλιγουντ ο κανόνας, αφού «αμέσως μετά τον γάμο μιας σταρ, οι φαν περιμένουν το διαζύγιο».

Το σταρ σύστεμ επέζησε και τελικά κατάφερε να σβήσει εμπορικά τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο επιβάλλοντας τη μαζική κουλτούρα και πέραν του δυτικού κόσμου. Συμπαρέσυρε και τη βιομηχανία του βιβλίου, συνδέθηκε με όλο το φάσμα της βιομηχανίας της ψυχαγωγίας, των καλλυντικών και της διαφήμισης, όπως και της πολιτικής, όπου οι σταρ παίζουν καταλυτικό ρόλο ακόμη και στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Τα ήθη, ο έρωτας, η μόδα, η συμπεριφορά επηρεάζονται καταλυτικά από τον τρόπο λειτουργίας του. Γι’ αυτό και ο Μορέν συμπεραίνει ότι οι σταρ είναι ο ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαντασιακό. Η πλήρης κυριαρχία τους ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις. Ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος, έστω και με δυσκολίες, προσπαθεί να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στον υπόλοιπο κόσμο, απ’ όπου μας έρχονται θαυμάσιες ταινίες ‒από το Ιράν, την Κορέα, την Ιαπωνία και την Κίνα‒ και μας παρηγορούν ότι ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο σταρ, βεντέτες και διασκέδαση αλλά πρωτίστως τέχνη, δηλαδή ευαισθησία και δημιουργία. [470]

Αναστάσης Βιστωνίτης 5/6/2011, http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=404786&wordsinarticle, (Διασκευασμένο κείμενο).

Footnotes

  1. σελιλόιντ: το υλικό επάνω στο οποίο αποτυπώνεται η εικόνα των κινηματογραφικών ταινιών.
  2. φάμπρικα: εργοστάσιο, βιομηχανία
Δημοσιεύθηκε στην Β΄ Λυκείου, Τέχνη Ψυχαγωγία και χαρακτηρίσθηκε , , , , , , , , . Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.